Yumurtalık (over) genelde rutin muayene yada başka bir sebepten dolayı yapılan muayene ve ultrasonografide saptanırlar. Muayenede hastanın yaşı, kitlenin büyüklüğü, şekli, saf kist yada solid yapıda oluşu, etrafa yapışık olup olmadığı, hassasiyet olup olmadığı önemlidir.Ultrasonografide yumurtalık dokusunda 20 milimetreden daha büyük bir içi sıvı dolu yapı saptandığında kist şüphesi güçlenir. Ultrasonografide saf kist görünümünde olan ve 5-6 santimden küçük olan kistlerin iyi huylu ve fonksiyonel olma olasılığı yüksektir.Ayrıca tanıda hastanın ve kitlenin durumuna göre tomografi, manyetik rezonans, hormon tetkikleri ve kanda tümör belirteçleri incelenir ve tedavi için bir karara varılır.
Yumurtalık kistlerinin ayırıcı tanısı nasıl yapılır?
Yumurtalıklarda yukarıda anlatılanların dışında çok daha farklı türde selim tabiyatlı olan kistik veya solid (içi sıvı dışında bir maddeden oluşan kitle) yapılar bulunabilir.Yumurtalık kistleri söz konusu olduğunda hastanın yaşı, kistin büyüklüğü ve ultrasonografide görülen iç yapısı, tek veya çift taraflı olması gibi değişkenlere göre bazen çok geri planda, bazen ise ön planda yumurtalık kanseri de doktorun ayırıcı tanısında yer alır. Selim ve malign kitlelerin karakteristikleri İyi huylu, Selim Kötü huylu, Malign Unilokuler(tek gözlü) Multilokuler(çok gözlü) Düzgün cidarlı İrregüler(düzensiz) Mobil,hareketli fikse Kistik solid Tek taraflı Çift taraflı 6cm den küçük çapta 6cm çapından büyük
· Yumurtalık kistlerinin ayırıcı tanısında seröz kistadenom ve müsinöz kistadenom dikkate alınmalıdır. · Yumurtalıklarda ultrasonografide hem kistik hem de solid görünüm içerebilen ve çeşitli nedenlerle geçirilmiş enfeksiyonlara bağlı oluşan abseler görülebilir.
Yumurtalık kistlerinde ne zaman ameliyat gerekir?
Tanı yöntemleri kistin varlığını kesin olarak ortaya koyar, ancak yapısını ancak tahminen belirleyebilir. Kesin tanı kistin laparoskopi (kapalı ameliyat) veya laparotomi (açık ameliyat) adı verilen yöntemle çıkarılması ve patoloji uzmanı tarafından incelenmesiyle konulabilir. Kistlerin tümü ameliyat gerektirmez.
Bir kistin ameliyatla çıkarılmasını gerektiren durumlar şu şekilde özetlenebilir;
Kistin şiddetli belirtilere neden olması veya tedaviye (doğum kontrol hapı) 3 ay süresince cevap vermemesi, Kistin torsiyon olma veya yırtılma (patlama) riskinin yüksek olması,Kistin bir yumurtalık kanseri olduğundan şüphelenilmesidir. Yumurtalık kistleri uzun vadeli olarak şiddetli belirtilere neden olduklarında önceden gerekli incelemeler yapıldıktan sonra, planlı bir zamanda ameliyat edilirler. Torsiyon veya yırtılma gerçekleştiğinde acilen ameliyat edilirler.
Yumurtalık kistlerinin boyutları arttıkça içlerindeki basınç artar ve kendi etraflarında dönerek kendilerini boğmaları veya yırtılma riskleri artar.
Boğulma ve yırtılma durumlarında genellikle oldukça hazırlıksız bir zamanda ve optimal olmayan acil şartlarda ameliyat gerçekleşir. Bu, yumurtalığın kaybedilme riskini artıran ve ameliyatın laparoskopi ile yapılma şansını belirgin olarak azaltan bir durumdur. Bu nedenle büyük kistlerde (genellikle 5 santimetre üzerindeki kistlerde) henüz bu tür durumlar gerçekleşmeden ameliyat edilmesi tercih edilir.
Özellikle çok genç kızlarda ve menopoza yakın dönemde veya menopoza girmiş kadınlarda var olan kistler doktor için oldukça rahatsız edicidir. Bu tür durumlarda ultrasonografi ve diğer görüntüleme yöntemleri ve tümör belirteçleri (markır) bir kanseri düşündürmese dahi, kesin tanının konulması için doktor genellikle ameliyat önerir. Yine herhangi bir kadında ultrasonografide ve diğer görüntüleme yöntemlerinde kistin içinde sıvı dışında solid bir komponentin de bulunması veya tümör belirteçlerinde yükselme saptanması durumunda genellikle ameliyat önerilir.
Over kistlerini önlemek mümkün müdür?
Yumurtalık kistleri yumurtalıklarda her ay düzenli olarak folükül adı verilen ve normal yumurtlama sürecinin bir parçası olan yapıların görüldüğü üreme çağında sıklıkla ortaya çıkar ve bu nedenle fizyolojik sürecin abartılı olarak işlemesi sonucunda ortaya çıkan fonksiyonel kistleri tümüyle önlemek mümkün değildir.
Doğum kontrol hapları ise yumurtlama sürecini geçici olarak durdurduklarından bu ilaçları kullanan kadınlarda fonksiyonel yumurtalık kistleri çok daha az görülür. Yine bu haplar endometriyozis, polikistik over gibi hastalıkların görülme sıklığını azaltarak kadını yumurtalıklarda oluşabilecek bu tür kitlelere karşı da korurlar. Uzun vadede doğum kontrol hapı kullanımının yumurtalık kanserine yakalanma riskini de etkili bir şekilde azalttığı bilinmektedir.
